Levende geschiedenis
4 november 2011
Als de dagen weer gaan korten, heb ik altijd zo’n behoefte aan mooie verhalen. Ik ben blij dat ik op een plek woon waar we seizoenen meemaken, geen landklimaat met zes maanden veertig graden en zes maanden min twintig. Ieder jaargetijde heeft z’n betovering, maar de herfst is wel extra lekker. De schoonheid, de geuren. Alles is zowel melancholisch als zinnelijk, wegstervend als verwachtingsvol. Zelfs the cold November rain is charmant.
En dan verhalen, hè. Goeie films, ontroerende boeken, echte vertellers. De fijnste uren in de collegebanken vond ik die in het najaar, ’s morgens met een plastic bekertje koffie hoorcollege Middeleeuwen. Mijn moeder heeft dat als ze terugdenkt aan de meester van de vijfde klas, die zo geweldig kon voorlezen. Altijd wegdromen, altijd te weinig tijd.
Gelukkig zijn er nog heel wat meesters en juffen te vinden die hun verhalen de wereld in strooien. Je kunt een mooie film of roman tot je laten spreken, maar ook verhalen pakken die echt gebeurd zijn: geschiedenis.
Op de lijstjes bovenaan de pagina staan geschiedenisboeken voor kinderen van alle leeftijden, maar ik wou nou eens een suggestie doen voor na de kindertijd. Ik kom namelijk nog steeds mensen tegen die denken dat geschiedenis saai is, of moeilijk.
Neem de reeks Ooggetuigen van Geert Mak en René van Stipriaan. Daar is niks saais aan. De titel zegt alles: het zijn ooggetuigenverslagen van mensen die erbij waren; die met eigen ogen alle spannende, ontroerende, alledaagse en bijzondere dingen hebben gezien waarvan wij soms alleen nog een jaartal weten.
Zoals de telegrafist van de Titanic, die opschreef hoe hij de laatste uren op de boot meemaakte. En Julius Caesar, die vertelt hoe hij de winter van 54 voor Chr. beleefde, ter hoogte van Maastricht. Of iemand die verslag doet van een Antwerpse hagenpreek met duizenden toehoorders in 1566.
Lees vooral het verhaal van Faedo, een leerling van Socrates, die erbij was toen zijn meester de gifbeker dronk. Faedo en zijn medestudenten hadden moeten huilen, waarop Socrates zei: ‘Wat doen jullie nu, raren.’ Hij vertelt hoe Socrates nog even rondliep, totdat het gif zijn benen zwaar maakte en hij moest gaan liggen.
En wat te denken van Constantijn Huygens, die in 1630 twee ‘aanstormende schildertalenten’ tipt, een zekere Jan Lievens en Rembrandt van Rijn. Onthoud die namen, daar gaan we meer van horen.
Het begon met Ooggetuigen van de vaderlandse geschiedenis en inmiddels zijn er vele delen verschenen: van wereldgeschiedenis tot Gouden Eeuw en onlangs De jacht op het meesterwerk, een verzameling reportages uit de kunstgeschiedenis die een beetje doet denken aan De aap van Rembrandt. Het mooie van deze bundels vind ik dat de verslagen allemaal zo menselijk zijn. Niet van horen zeggen, maar echt opgeschreven en daarna verzameld, voor ons vertaald en gebundeld.
Tot slot wil ik je meenemen naar de hoorcolleges van mijn lievelings-verteller: professor Herman Pleij. Niemand kan zo prachtig uitweiden, zijpaadjes inslaan en even gemakkelijk weer terugkomen op de hoofdroute als hij. Gooi er een kwartje in en je hebt de hele avond plezier.
Ik heb drie piepkleine stukjes neergezet van zijn hoorcollege Middeleeuwen. Ik weet dat de Middeleeuwen doorgaans niet bekendstaan als de meest sprankelende periode in onze geschiedenis, maar laat je eens verrassen. Niet met het idee ‘dit moet ik onthouden’ of: ‘hoe zat het ook alweer met de symboliek in de Mariken van Nimwegen’. Alleen luisteren en je laten vermaken.
De volgende fragmenten gaan over het beeld dat veel mensen van de Middeleeuwen hebben: schranspartijen in kastelen, carnavaleske toestanden, ongerepte natuur. Je zit zo in de collegebanken met je plastic bekertje koffie, of achterin de klas bij de meester van de vijfde. Hij staat voor je:
En ik kondig hem voor je aan met de beginregels uit Karel ende Elegast:
Vraye historie ende al waer
Maghic u tellen. Hoerter naer!
Ons beeld van de Middeleeuwen – de braderie:
Stank in de Middeleeuwen:
Verveling in de Middeleeuwen:
Nu segghet Amen allegader.
———
- Herman Pleij heeft twee dozen hoorcolleges uitgebracht: Middeleeuwen en Cultuurgeschiedenis van Nederland, allebei erg de moeite waard. Er zijn meer luisterboeken waaraan hij meegewerkt heeft, zoals de box Nederlandse geschiedenis, maar daar zitten ook andere sprekers tussen, die minder bevlogen zijn.
- Meer Ooggetuigen:
- Vaderlandse geschiedenis van Geert Mak (vele uitgaven met evenzovele ISBN’s) waarvan ook een geïllustreerde editie is (ISBN 9789035130944), want volgens de uitgever maken plaatjes ‘de historische sensatie extra voelbaar’.
- Wereldgeschiedenis van Mak en René van Stipriaan.
- Gouden Eeuw van René van Stipriaan.
- Kunstgeschiedenis (pdf van inkijkexemplaar) van René van Stipriaan.
- En een recensie uit NRC over Ooggetuigen van de wereldgeschiedenis.
Van alle markten thuis 