Spinoza voor (grote) kinderen
24 juni 2012
Net als de gasbel van Slochteren is Spinoza geen canonvenster waar we maandenlang bij stil staan. Goed om te weten, fijn voor de algemene ontwikkeling en als je er ooit meer over wilt lezen, heb je alvast een beginnetje. We besteden meer aandacht aan andere geschiedenissen. Maar toen we een paar weken geleden in het Joods Historisch Museum waren en dit boek zagen, heb ik het wel gekocht.
Over Spinoza kon ik nauwelijks goede jeugdboeken vinden. Nou is De lens van Spinoza geen kinderboek, maar het visuele element maakt het wel geschikt voor die doelgroep. Het is namelijk een stripboek. En een mooie ook. Jaron Beekes heeft het leven van Baruch Spinoza gevat in prachtige zwart-wit tekeningen en begrijpelijke taal. Je ziet dat Beekes veel aandacht besteed heeft aan een realistisch tijdsbeeld, en dat is gelukt. Er hangt een zeventiende-eeuwse adem over de joodse buurt, de kleding, de mores, de taal.
Ook de inhoud is evenwichtig gebracht. Ik weet te weinig van Spinoza om te zeggen of zijn gedachtengoed naar de letter wordt overgebracht, maar ik vond het overtuigend en ontroerend. En de vorm sprak me aan. Er zijn geen halve tractaten in een tekstballonnetje geperst, maar de verhouding tussen tekst en plaatje is rustig, waardoor het verhaal goed overkomt.
Een aanwinst dus. De eerlijkheid gebiedt me wel te zeggen dat Philip er geen ruk aan vond. Hij heeft uit inschikkelijkheid het halve boek gelezen, maar toen ik vroeg: ‘En?’ was hij met al zijn dertienjarige oprechtheid volkomen helder: het was niks. Hij vond het eigenlijk vreemd dat ik nog om een motivatie vroeg: het was toch overduidelijk een saai boek? Misschien ook wat te hoog gegrepen. ‘Het enige wat ik ervan begrijp, is dat hij verbannen wordt om zijn denkbeelden. En dat hij die verbanning zelf wil.’ Ik blijf ervan overtuigd dat het boek geschikt kan zijn voor deze leeftijd, maar bij ons is er dus iets meer uitleg nodig. We wachten even met een nieuwe poging. Of anders lees ik hem voor. Ik heb sowieso nog drie proefkonijntjes in de wachtrij om De lens van Spinoza op uit te proberen.
Het Klokhuis heeft ook een canonfilmpje over Spinoza gemaakt. Het is me af en toe te simplistisch, zoals wanneer vrijheid van meningsuiting wordt gereduceerd tot: ‘Treiteren mag!’ Maar daarover kunnen we gezellig filosoferen en van mening verschillen en dat is waar het om gaat. Het past natuurlijk bij Klokhuis om baldadig te vereenvoudigen. Bovendien maakt Lisa Wade met haar klare taal veel goed.
Zoals Bas Haring al in het filmpje vertelt: filosoferen is goed nadenken en met verwondering vragen stellen. Er zijn talloze onderwijsboeken en -projecten over filosoferen met kinderen. Maar je kunt het gewoon met kinderboeken doen. Waarschijnlijk gebeurt dat al wanneer je voorleest: je spreekt je verbazing uit over iets wat je niet zag aankomen, je kind vraagt opheldering over dingen die voor jou normaal lijken, je geeft je mening over het gedrag van een personage.
Eigenlijk zijn bijna alle kinderboeken filosofieproof, maar er zijn boeken en schrijvers die zich er bij uitstek voor lenen. Toon Tellegen met zijn dierenverhalen, Kikker en Pad, De kleine prins, Max Velthuijs en Geert De Kockere. Van die laatste lazen we een paar jaar geleden met veel plezier Dat had je gedacht!, maar nu zag ik nog iets moois van hem: De tuinmannen.
Prachtige foto’s met tekstjes. De Kockere noemt de diertjes die hij fotografeert tuinmannen: ‘Er zijn tuinmannen in de tuin: sprinkhanen en spinnen, wantsen en mieren. Maar soms zijn ze niet te zien. Er is een verschil tussen zien en zijn.’
Mooie woorden bij mooie plaatjes: ‘De tuinmannen zoeken elk op hun manier naar het oneindige geluk. Ze zoeken op plekjes dichtbij of veraf, in donkere hoekjes of in het licht van de zon.’
Of hiero: ‘De bloedrode heidelibel verstopt zich achter haar vleugels. Maar voor de liefde kan je je niet verstoppen.’
Daar ga je vanzelf met verwondering naar kijken.
Er zijn tot op heden vier delen uit: De tuinmannen en de grote vragen, De tuinmannen en het geheim van de liefde, De tuinmannen en het oneindige geluk en De tuinmannen en de kunst van zijn en zien. Op deze pagina kun je wat van die schitterende foto’s bekijken.
Van alle markten thuis 