Ontsnapt
29 april 2012
Vorig jaar liet Omroep Max op 4 mei een prachtige documentaire zien. Het werd op een onmogelijk tijdstip uitgezonden, vijf uur ’s middags of zoiets. Ik viel er halverwege in en was meteen verkocht. Later heb ik hem nog eens helemaal bekeken. En de kinderen moesten hem zien als geschiedenisles.
Ontsnapt gaat over negen jonge vrouwen, meisjes nog, die vanuit Buchenwald mee moeten lopen in een dodenmars. Het is april 1945. Twee dagen vóór de bevrijding van het kamp worden de gevangenen hun bed uitgejaagd en met duizenden aan het lopen gezet. Een voettocht richting het oosten, weg van de geallieerden. Terwijl ze over een Thüringer landweg lopen, ontdekt een van de vrouwen dat zij de laatste in de colonne is. En dat er geen bewaker is die de rij sluit. Ze besluit met haar vriendinnen een greppel in te duiken en probeert te onsnappen.
Het is niet zo zeer de vorm die deze documentaire onderscheidt van andere. Ontsnapt wordt verteld als een dagboek, geillustreerd met beelden. Als plaatjes bij een verhaal. Zo nu en dan wordt het dagboek onderbroken en keren we terug naar het nu, voor een interview met een ooggetuige of een van de vrouwen die de dodenmars heeft meegelopen.
Het verhaal zélf is ook spannend. De weg terug, met z’n negenen richting Berlijn. Eerst zorgen dat je de gevangeniskleren kwijtraakt. Vrijwillig aanmelden bij SS-posten, onderduikend bij boeren die schrikken van de kampverhalen. Je blijft je afvragen: hebben ze het allemaal gehaald? Twee van de meisjes van toen vertellen het verhaal, afgewisseld met dagboekfragmenten van een ander. Hoe ze allemaal hun eigen reden hadden om in leven te blijven. Om nog één keer met je moeder op een terrasje zitten. Om je kind te zien. Om iets na te laten op deze wereld.
Veel documentaires over de Tweede Wereldoorlog zijn te gruwelijk voor (mijn) kinderen. Het is altijd zoeken naar een middenweg: aan de ene kant laten zien wat er gebeurd is, aan de andere kant niet te veel in detail treden over het sadisme en de martelingen die plaatsvonden. Ontsnapt is ook in dat opzicht een prachtig document. Alleen tussen de negeneenveertigste en vijftigste minuut vertelt een mevrouw over de afschuwelijke manier waarop zij door soldaten werd ondervraagd. Verder is het in alle opzichten een verhaal dat kinderen moeten horen.
Ontsnapt, een film van Jetske Spanjer en Ange Wieberdink. Hier in groot formaat in Silverlight. Het kan soms even duren voordat de film geladen is.
—–
- Aanvullende informatie op de site van Omroep Max.
- Op getuigenverklaringen.nl staan langere interviews met de twee dames uit Ontsnapt.
- Max zendt meer mooie, bijzondere oorlogsdocumenten uit. Wel voor oudere kinderen (12+):
- Oorlogsgeheimen, serie waarin gezocht wordt naar de waarheid achter persoonlijke geheimen.
- Vrouwen in oorlogstijd, tien afleveringen over de rol van vrouwen tijdens de oorlog.
- Omdat hun hart sprak over Kindjeshaven, een crèche voor buitenechtelijke Nederlands-Duitse baby’s, waar in het verborgene ook joodse kinderen werden opgevangen.
- Ten slotte: Zwarte soldaten. Deels ontroerend, deels stuitend, over Nederlanders bij de Waffen-SS. Winnaar van een Gouden Kalf en hier online.
Van alle markten thuis 