Geschiedenis
3 oktober 2008
Met een Gouden Griffel voor een geschiedenisboek en de Week van de Geschiedenis voor de deur leek het me een mooi moment om te vertellen wat wij zoal doen aan dit onderwerp. Laat ik vooropstellen dat ik het erg belangrijk vind dat onze kinderen veel geschiedenis meekrijgen. 1) Historisch besef is nodig om de alledaagse dingen in perspectief te plaatsen, om voor jezelf te bepalen wat echt belangrijk is. Iets kan nu met grote koppen in de krant staan, maar het kan zo weer voorbij zijn – in het nieuws van vandaag wordt morgen de vis verpakt. Als je weet wat er in de loop der tijd gebeurd is en wat van wezenlijk belang geweest is, kun je ook makkelijker je mening vormen over vandaag.
Maar het is vooral ook zo’n leuk onderwerp. Weggevoerd worden in de verhalen, wegzinken in de woorden, je verplaatsen in mensen van andere tijden, meegruwen met oorlogen, meejuichen met overwinningen en ontdekkingen, plekken bezoeken waar het allemaal heeft plaatsgevonden.
Ik was eerst van plan om de geschiedenis chronologisch te brengen: van Julius Civilis tot vandaag, zeg maar. Maar dat bleek hier niet helemaal te werken. Er zijn zo veel tijdsperioden die tussendoor langskomen, de Tweede Wereldoorlog die aan de praat te pas komt, een voorleesboek als Heidi, dat zich afspeelt in de 19e eeuw, een bezoek aan Delft, waar de Tachtigjarige Oorlog alomtegenwoordig is, een dagje Muiderslot. Alles riep weer nieuwe interesses op waar de kinderen zich in stortten, vragen die we samen opzochten, rollenspellen die ze wekenlang speelden.
Zoals de Grieks-Romeinse fascinatie, waarbij de kinderen maandenlang de werken van Hercules naspeelden en we de boeken van Simone Kramer verslonden met alle verhalen over Perseus, koning Midas en natuurlijk Pegasus – voor Jet. We gingen we naar het Rijksmuseum van Oudheden, schreven de Griekse en Romeinse namen van de goden op: Zeus/Jupiter, Minerva/Pallas Athena, kleiden Medusa’s en papier-machéeden Griekse strijdhelmen.
Als Philip dan met boeken over het Romeinse Rijk kwam aanzetten, wilde ik niet zeggen: ‘Nee, we zijn nu met de hunebedden bezig.’
Dus we laten de chronologie voor wat ie is en maken voortdurend uitstapjes naar andere periodes. Om toch alles in een context te plaatsen zodat de kinderen een idee krijgen van verhoudingen, maken we gebruik van een tijdbalk. Er zijn oneindig veel manieren om zo’n lijn te maken, maar wij gebruiken er twee.
We zijn begonnen met één gezamenlijke tijdlijn aan de binnenkant van een oude behangrol (een smalle, van een behangrand). Als je die uitrolt, kun je goed zien hoe ontzettend lang geleden het was dat Mozes met het Israëlieten door de woestijn liep, terwijl het relatief nog niet zo lang geleden was dat je zelf geboren werd – ook al lijkt dat wel een eeuwigheid. Om het concreter te maken, hebben we ook een Geschiedenis van Philip en Jet gemaakt; een tip uit een van de eerste hoofdstukken van het boek De wereldgeschiedenis in een notedop van V.M. Hillyer.
Inmiddels heeft Philip naast de behangrol ook een eigen tijdlijnboek. Ik wilde iets wat handzaam en duurzaam was en wat de kinderen zelf konden invullen. In Nederland heb ik ze niet kunnen vinden, maar in Amerika heb je een paar soorten tijdlijn in boekvorm. Ik heb uiteindelijk gekozen voor een Record of Time van deze uitgever, het boek dat hier bovenaan staat. 2) Daarin staan gelinieerde bladzijden met jaartallen, waarop je gebeurtenissen kunt invullen. Zoals hier, naar aanleiding van ons Chinese projectje.
Philip vult dus feiten in uit boeken die we gelezen hebben of plaatsen die we bezocht hebben, maar ook de geboorte- en sterfdata van familieleden. Dan is het wel speciaal om bijvoorbeeld te zien dat mijn oma, die Philip goed gekend heeft, geboren is in het jaar dat de Titanic uitvoer.
Het boek heeft achterin ook een aantal blanco landkaarten om de gebeurtenissen zowel in tijd als in plaats te kunnen vastleggen. Jet krijgt haar eigen tijdlijnboek als ze echt goed kan schrijven.
Voor momenten van luwende fascinaties, als de kinderen uit zichzelf geen interesse tonen in een bepaalde periode, heb ik vier boeken waar we beurtelings uit lezen. In deze boeken staan de geschiedenisverhalen wel chronologisch geordend:
- Lang geleden, de geschiedenis van Nederland in 50 voorleesverhalen, van Arend van Dam
- De wereldgeschiedenis in een notedop, van V.M. Hillyer
- Honderd eeuwen: groot vertelboek uit onze geschiedenis, van Cornelis Wilkeshuis
- Hoe het vroeger was: groot vertelboek uit onze geschiedenis, ook van Cornelis Wilkeshuis
Wat mij betreft zijn het de beste boeken op dit terrein. De laatste drie zijn alleen nog tweedehands te krijgen, maar ik vind dat er geen moderne equivalenten van bestaan. Ik probeer ook van iedere periode mooie historische jeugdliteratuur te vinden, zoals op deze lijsten van Kjoek te vinden is. En verder zijn we allemaal nogal dol op de stripreeks Van Nul tot Nu, die ook chronologisch en accuraat is. Hier staat een rijtje kinderboeken over geschiedenis op mijn eigen boekenlijst.
Nog een laatste tip: vergeet vooral niet te kijken naar Verleden van Nederland, een reeks documentaires naar aanleiding van van de recentelijk vastgestelde canon van Nederland. De serie wordt vanaf 12 oktober uitgezonden.
———————————
Voetnoten
1) Ik vind het dan ook onbegrijpelijk dat geschiedenis in het primair onderwijs niet meetelt voor de citotoets. Scholen mogen kiezen of ze wereldoriëntatie (geschiedenis, aardrijkskunde en natuuronderwijs) in de citotoets opnemen, maar als ze dat al doen, telt het niet mee voor de score (zie ook dit overzichtje over de citotoets). De hele ‘verplichte’ geschiedeniscanon ten spijt kun je dus gewoon de basischool verlaten zonder iets van Willem van Oranje te weten.
2) Ik heb het boek niet bij de uitgever gekocht, maar bij Christianbook.com; een goedkoper alternatief, zeker met een kortingscode die altijd wel ergens via google te vinden is.
Van alle markten thuis 